Wydawnictwo Akademickie SEDNO » Autorzy » Annienkow Pawieł

Annienkow Pawieł

Pawieł Annienkow (1813, Moskwa – 1887, Drezno), urodził się i wychował w rodzinie ziemiańskiej.  Studiował w uczelniach technicznych i krótko na Uniwersytecie Petersburskim. Krótko pracował jako urzędnik, aby następnie porzucić posadę i wybrać status „niepracującego szlachcica”. Wcześnie zainteresował się malarstwem, teatrem i literaturą. Na początku lat 30. XIX wieku obracał się w kołach artystycznych Petersburga i zaczął bywać na sobotnich wieczorach w mieszkaniu Nikołaja Gogola.  Pod jego wpływem ogłosił pierwsze własne prace literackie i obrał zawód literata. Podjął współpracę z dwoma czasopismami o charakte­rze liberalnym i prozachodnich sympatiach: „Otieczestwiennymi Zapiskami” oraz „Sowriemiennikiem”.

Był namiętnym podróżnikiem: w pierwszą podróż po Europie Zachodniej wyruszył jesienią 1840 (objęła: Niemcy, Austrię, Włochy, Szwajcarię, Francję, Belgię i Holandię), z której wrócił do Rosji wiosną 1843 roku. Listy przysyłane z podróży były publikowane w miesięczniku „Otieczestwiennyje Zapiski”, a następnie zostały wydane osobno jako „Listy z zagranicy”. Podczas tej podróży Annienkow przyjechał wiosną 1841 roku do Rzymu, gdzie wiele czasu spędził wspólnie z Gogolem, który pisał wtedy Martwe dusze. Te przeżycia były podstawą napisania wspomnień, po raz pierwszy ogłoszonych w 1857 roku na łamach „Biblotieki dla Cztienija”  jako „Gogol w Rzymie”.

W latach 1846–1848 Annienkow wyruszył w kolejną podróż po Europie Zachodniej, skąd również przysyłał listy do rosyjskich periodyków. Poznał wielu wybitnych ludzi kultury, nauki i sztuki, m.in. Heinricha Heinego, Joachima Lelewela, Pierre’a Proudhona, George Sand czy Karola Marksa (w marcu 1846 w Brukseli). Ważnym doświadczeniem dla Annienkowa była paryska rewolucja 1848 roku, wydarzenia obserwował bezpośrednio na miejscu. Chwalił francuską burżuazję, która uchroniła kraj przed robot­niczą anarchią.

Do Rosji wrócił jesienią 1848 roku, ale nie czuł się tam dobrze, ponieważ lata 1848–1855 stanowiły najposępniejszy okres w jej dziewiętnastowiecznej historii. Podjął się przy­gotowania pierwszego naukowego wydania „Dzieł zebranych” Puszkina, których siedem tomów wyszło w latach 1854–1857. Publikował również własne teksty oraz zajmował się krytyką literacką. Sytuacja w Rosji zmieniła się znacząco po klęsce kraju w wojnie krymskiej i po śmierci Mikołaja I – po 1855 roku nastąpiła liberalizacja życia społeczno-politycznego i kulturalnego, co przyczyniło się do ogromnego rozkwitu rosyjskiej litera­tury. Robert Papieski uważa Annienkowa za przedstawiciela linii okcydentalistyczno-liberalnej z elementami estetyzmu. Do tego nurtu zalicza takich twórców jak Iwan Pnin, Wasilij Botkin, Aleksandr Drużynin, Konstantin Kawielin, Boris Czi­czerin i Pawieł Muratow. Odwołując się do przykładów Europy Zachodniej, Annienkow uważał, że Rosja powinna objąć edukacją jak największą liczbę ludzi i demokratyzować życie społeczne, aby móc upowszechniać idee sprawiedliwości, piękna i dobra tak, aby stały się one dostępne dla każdego człowieka, nawet tego stojącego u dołu hierarchii społecznej.

Na początku lat 60. Annienkow zamieszkał na stałe w Europie Zachodniej i tylko sporadycznie przyjeżdżał do Rosji. Korespondował z wieloma rosyjskimi literatami oraz napisał wspomnienia literackie „Wspaniałe dziesięciolecie 1838–1848”, które bardzo wysoko cenił Isaiah Berlin.   

(biogram opracowany na podstawie „Posłowia” Roberta Papieskiego w „Gogol w Rzymie”)