Lachmann Piotr
Piotr (właściwie Peter) Lachmann urodził się w 1935 roku w Gliwicach, ówczesnym Gleiwitz, w rodzinie niemieckiej. W 1945 roku doszło do pierwszego kontaktu z językiem polskim. Język ten stał się dla niego później, obok niemieckiego, preferowanym środkiem wyrazu poetyckiego. Studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej. W 1956 roku opublikował pierwsze wiersze w śląskiej prasie literackiej. Był współzałożycielem, aktorem i reżyserem studenckiego teatru satyrycznego przy Politechnice Śląskiej do wyjazdu do Niemiec Zachodnich w 1958 roku w ramach tzw. akcji łączenia rodzin. W tym samym roku zadebiutował w „Twórczości”. W Niemczech studiował filozofię, germanistykę i teatrologię na Uniwersytecie w Kolonii, później slawiastykę w szwajcarskiej Bazylei. Debiutował jako niemieckojęzyczny poeta w antologii „Junge Lyrik 1960”. Równolegle w Polsce publikował wiersze i prozę w „Twórczości”, „Współczesności” i „Tygodniku Powszechnym”. Współpracował z niemieckimi rozgłośniami radiowymi jako autor słuchowisk i audycji literackich oraz z wydawnictwami jako tłumacz i recenzent wewnętrzny. Przetłumaczył około 40 książek polskich autorów – poezję, prozę i utwory dramatyczne – m.in. Jerzego Andrzejewskiego, Jacka Bocheńskiego, Tadeusza Konwickiego, Jana Kotta, Leszka Kołakowskiego, Romana Ingardena, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Józefa Czapskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza i Helmuta Kajzara. Wydał wspólnie z Renatą Lachmann dwujęzyczną antologię poezji polskiej „Poesie der Welt: Polen” (1987). Za przekłady z języka polskiego otrzymał w 1981 roku nagrodę nowojorskiej Fundacji im. Jurzykowskich i w 1991 roku nagrodę paryskiej „Kultury“. Opublikował w Polsce tomiki poetyckie „Niewolnicy wolności” (1983) „Mniejsze zło” (1991).
Śmierć bliskiego przyjaciela (1982) Helmuta Kajzara okazała się cezurą w jego życiu i twórczości. Razem z wdową po Kajzarze, aktorką Jolantą Lothe, założyli teatr, w którym w pierwszym okresie grano głównie adaptacje sztuk Kajzara (cykl „Akt-orka” i „Akt-orki” z udziałem, obok Jolanty Lothe, Jana i Marii Peszków) w nowatorskiej formule videoteatralnej. Już krótko po premierze w Teatrze Powszechnym w roku 1985 spektakl „Akt-orki” znalazł się wraz z czołówką polskich teatrów na festiwalu „Dialog mit Polen” w Monachium, gdzie był wielkim zaskoczeniem dla widowni: „Polska na światowym poziomie sztuki video”, pisała prasa.
Po latach ta rozwinięta w licznych dalszych spektaklach Videoteatru „Poza” formuła (adaptacje tekstów Eurypidesa, Tadeusza Różewicza, Hanny Krall, „Księgi Umarłych piastunki Kai”, Aleksandra Wata oraz własnych) stała się uznanym nowatorskim wkładem do dorobku współczesnego polskiego teatru, czego wyrazem była publikacja programowego tekstu Lachmanna „Czas w teatralnej masce” w antologii tekstów najważniejszych twórców polskiego teatru drugiej połowy XX wieku pod redakcją Wojciecha Dudzika („Świadomość teatru”, 2007).
Videoteatr „Poza” występował ze swoimi spektaklami na licznych festiwalach i przeglądach sztuki w Polsce i zagranicą. W 2008 roku ukazała się drukiem autobiograficzna sztuka Lachmanna „Hamlet gliwicki”, której videoteatralna wersja została przyjęta do prestiżowego sieciowego archiwum Global Shakespeares. Angielska wersja tej sztuki ukazała się w 2016, a w 2017 jej fragmenty były prezentowane w Londynie w Victoria and Albert Museum.
W 2010 roku Lachmann otrzymał nagrodę polsko-niemieckiego czasopisma „Zarys” za swoją dwujęzyczną twórczość.
Od wielu lat Lachmanna intryguje warszawski okres (lata 1804–1807) wybitnego niemieckiego romantyka E.T.A. Hoffmanna. Napisał sztukę „Opowieści pani Hoffmannowej”, a w Videoteatrze zrealizował cykl spektakli hoffmannowskich. W 2018 roku otrzymał Medal im. E.T.A. Hoffmanna, ufundowany przez Towarzystwo E.T.A. Hoffmanna w Bambergu, za wybitne zasługi w dziedzinie badania związków tego autora z Polską, szczególnie zaś z Warszawą. Opublikował dwie poświęcone mu książki: „DurchFlug. ETA Hoffmann in Schlesien” (1999) oraz „«Ich bin ein Spieler, der das Letzte auf eine Hoffnung wagt». E.T.A. Hoffmann in Warschau 1804–1807” (2021). W 2018 był stypendystą Miasta st. Warszawy, owocem stypendium jest praca „Widmo z ulicy Freta. Warszawskie lata E.T.A. Hoffmanna 1804–1807” (jeszcze niewydana).
Lachmann opublikował zbiór esejów autobiograficznych „Wywołane z pamięci” (1999), a w języku niemieckim „Wie ich (nicht) vertrieben wurde” (2018) oraz cykl wierszy berlińskich w antologii „Berlin ist auch eine schöne Gegend” (2016).
W latach 2012–2016 zrealizował wraz z Tadeuszem Różewiczem videotryptyk – filmowy dokument poetycki: „Tadeusz Różewicz: twarze”, „Moje pojednanie. Tadeusz Różewicz i Niemcy” oraz „«Szukamy życia w grobach... ». Tadeusz Różewicz, powroty” – jego pierwsze części były emitowane w TVP2. Zrealizował też wspólnie z Elwirą Kozłowską dwa filmy dokumentalne o Bogdanie Wojdowskim, „Pole widzenia Bogdana Wojdowskiego. Podkowa” (2018) oraz „Pole widzenia Bogdana Wojdowskiego. Wola” (2019). Kolejne dokumenty to dwuczęściowy film „Nowatorska formuła Videoteatru Poza i warszawskie wątki w jego spektaklach” (2022), oraz „«To było rzutowane w przyszłość». Helmut Kajzar (1941–1982) we wspomnieniach bliskich mu twórców” (2022). Helmutowi Kajzarowi Lachmann poświęcił tekst „Hagiograf”.
Jest współautorem (wraz z Marią Peszek) tekstów piosenek do albumu „Miastomania” (2005). Przetłumaczył z niemieckiego sztuki Georga Büchnera „Leonce” i „Lena i Woyzeck”, wiersze Paula Celana oraz listy E.T.A. Hoffmanna z Warszawy.
