Wydawnictwo Akademickie SEDNO » Ulica generałów. Próba wspomnień

Ulica generałów to wspomnienia Anatolija Gładilina, rosyjskiego dziennikarza, publicysty i prozaika, przynależnego do tzw. pokolenia lat 60., określanego też mianem „pokolenia XX Zjazdu” lub „czwartego pokolenia”. Wkroczyło ono do literatury podczas tzw. odwilży – na przełomie lat 50. i 60. minionego wieku, gdy po śmierci Stalina zwolniono z więzień i obozów większość skazanych i, wydawało się, podjęto rozrachunek z epoką zbrodni i represji.

Pokolenie lat 60. łudziło się, że można zbudować „socjalizm z ludzką twarzą”, a od literatury domagało się prawdy i szczerości. Do najwybitniejszych jego reprezentantów, zwanych w Rosji szestidiesiatnikami, należeli obok Gładilina prozaicy Wasilij Aksionow (1933–2010), Boris Bałtier (1919–1974), Gieorgij Władimow (1931–2003), Władimir Wojnowicz (ur. 1932), Anatolij Kuzniecow (1929–1979), Jurij Kazakow (1927–1982), Andriej Siniawski (pseud. Abram Terc, 1925–1997), poeci Andriej Wozniesienski (1933–2010), Jewgienij Jewtuszenko (ur. 1932), Biełła Achmadulina (1937–2010), Natalia Gorbaniewska (1935–2013), bardowie (autorzy i wykonawcy własnych ballad i piosenek) Bułat Okudżawa (1924–1997), Aleksandr Galicz (1918–1977), Nowiełła Matwiejewa (ur. 1934), krytycy literaccy: Igor Winogradow (ur. 1930), Lew Anninski (ur. 1934), a także Stanisław Rassadin (1935–2012) – to on właśnie wprowadził do krytyki rosyjskiej XX wieku nazwę szestidiesiatnicy, ponieważ podobne ożywienie w rosyjskiej literaturze miało miejsce stulecie wcześniej, za czasów cara reformatora  Aleksandra II. Odwilż polityczna, a wraz z nią rozkwit literatury, kinematografii, teatru i innych dziedzin sztuki trwały – niestety – krótko. Już Nikita Chruszczow zaczął tępić szestidiesiatników, dla których wzorem do naśladowania był  akademik Andriej Sacharow, noblista, twórca radzieckiej bomby wodorowej, a z czasem obrońca praw człowieka, prześladowany przez władze. Po roku 1968, gdy wojska Układu Warszawskiego wkroczyły do Czechosłowacji, i pod rządami Leonida Breżniewa rozpoczął się w ZSRR czas trwającego ponad dwadzieścia lat tzw. zastoju, szestidiesiatnicy coraz częściej podlegali restrykcjom, a nawet represjom. Toteż począwszy od wczesnych lat 70. wielu z nich związało się z ruchem dysydenckim i wyemigrowało na Zachód. Nazwano ich trzecią falą emigracji – to właśnie o nich pisze Autor Ulicy generałów.

Próba wspomnień – jak uzupełniająco określa swoją książkę Anatolij Gładilin – to prywatna, dość kontrowersyjna historia literatury rosyjskiej lat 60. i 70. minionego wieku; zbulwersowała ona  wielu czytelników i wywołała w Rosji  zażarte dyskusje.

Autor pokazuje różne stopnie godzenia  się z władzą i jej kontestowania. Nadzieje rozbudzone pierwszymi latami przywództwa Chruszczowa zgasły, nim zdołały rozkwitnąć. Wspomnienia Gładilina pokazują różne postawy ludzi rosyjskiej kultury. Na pamięć i szacunek zasługują  te zwłaszcza, które wynikały z potrzeby dochowania wierności autentycznym wyborom artystycznym, były wolne od koniunkturalnych zobowiązań i powodowane były zwyczajną ludzką przyzwoitością.  

Anatolij Gładilin od ponad trzydzieści  lat mieszka w Paryżu. Przez dziesięć  lat kierował redakcją kultury rosyjskiej w radiu Swoboda.